راسته ديپترا Diptra
راسته ديپترا ( Diptra) دربرگيرنده دو گروه عمده از حشرات يعني پشهها و مگسها است. ديپترا به معناي دو بال است يعني يك جفت بال عقبي اين حشرات از بين رفته و به اعضايي به نام هالتر (Halter) يا بالانسير ( Balancier) تبديل شده كه وظيفه حفظ تعادل حشره به هنگام پرواز بر عهده دارد.
در راسته ديپترا لاروها و حشرات كامل در محيطهاي مختلفي ديده ميشوند كه تعدادي از آنها گياهخوار، تعدادي نيز شكارگر و آبزي هستند.
راسته ديپترا به دو زير راسته تقسيم ميشوند:
1- زير راسته نماتوسرا ( Nematocera) كه دربرگيرنده پشهها است.
2- زير راسته براكيسرا ( Brachycera) .
در زير راسته نماتوسرا كه دربرگيرنده پشهها است، شاخكها بلند است يعني تعداد بندهاي شاخهها بيش از سه عدد است. در حاليكه در زير راسته براكيسرا عموماً شاخكها سه بندي بوده و عضوي مو مانند به نام آريستا ( Arista) در انتهاي بند سوم وجود دارد.
زير راسته نماتوسرا از مهمترين حشرات بهداشتي هستند كه در ذيل به تعدادي از خانوادههاي آن اشاره ميكنيم:
خانواده كوليسيده ( Culicidae) انتشار جهاني دارد و همه مردم با اين حشرات آشنا هستند. اين حشرات خونخوار بوده و ناقل بيماريهاي خطرناكي ميباشند. از جمله گونههاي اين خانواده پشههاي آنوفل است كه بيماري مالاريا را منتقل ميكنند.
خانواده تيپوليده ( Tipulidae) در واقع بزرگترين خانواده راسته دوبالان است كه در طبيعت به وفور ديده ميشود و لاروهاي آنها از مواد آلي تغذيه ميكنند. حشرات كامل داراي پاهاي بسيار بلند و شكننده هستند و گاهي وارد منازل ميشوند.
خانواده سيسيدومئيده ( Cecidomyiidae) است كه تعدادي از آنها گياهخوار هستند واز آفات مهم به حساب ميآيند.
خانواده آفيدوليتسآفيدومايزا ( Aphidoletes aphidomyza) است كه شكارگر هستند و از حشرات مضر تغذيه ميكنند.
خانواده كايرونوميده ( Chironomidae) است كه آبزي بوده از موجودات مختلف و منابع گياهي در داخل آب تغذيه ميكنند.
گونههاي زير راسته براكيسرا كه بيشتر بر روي گياهان زينتي ديده ميشوند به سه گروه تقسيم شده‌اند:
1- آسيلومورفا Asilomorpha
2- مسكومورفا Muscomorpha
3- تابانومورفا ( Tabanomorpha)
- خانواده آسيلو مورفا ( Asilomorpha) : مگس هايي هستند كه يك خانواده از آنها به نام آسيليده ( Asilidae) و ديگري رابر فلايز (Robber flies) است. اين مگسها در واقع بسيار بزرگ و شكارگر هستند و در طبيعت از بسياري حشرات حتي از زنجرههاي بسيار بزرگ تغذيه ميكنند و جزء حشرات مفيد ميباشند.
آيا از مگسهاي خانواده آسيليده امروزه در مبارزه بيولوژيكي استفاده ميشود؟
از مگسهاي خانواده آسيليده بعنوان آفت بيولوژيك استفاده نشده است ولي بهرحال تعدادي از حشرات در طبيعت شكارگر هستند و در كاهش تمام جميعت آفات نقش ارزندهاي را ايفا ميكنند ولي بدليل اينكه تمايل خاصي به تغذيه از يك گونه خاص ندارند عموماً از اين‌ها در كنترل بيولوژيك استفاده نميشود.
- خانواده تابانو مورفا ( Tabanomorpha) : مگسهاي اين خانواده مثل خانواده تابانيده بر روي چهارپايان و احشام ايجاد بيماري ميكنند و در واقع مراحل لاروي خود را داخل بدن احشام اهلي و وحشي سپري ميكنند و در داخل بدن احشام (مثل اسب و گوزن) بيماريهاي خطرناكي را ايجاد ميكنند.
- خانواده مسكو مورفا ( Muscomorpha) : مگسهاي اين خانواده فوقالعاده مهم و بزرگ هستند. تعدادي از مگسهاي اين خانواده از گياهان تغذيه ميكنند و تعدادي نيز مثل خانواده تاكينيده ( Tachinidae) از جمله مهمترين دشمنان طبيعي آفات هستند لذا تعدادي از گونههاي اين خانواده در كنترل بيولوژيك آفات مورد استفاده قرارگرفته است.
آيا از راسته مسكو مورفا خانوادهاي وجود دارد كه گونههاي آن از آفات گياهان زينتي محسوب بشوند؟
مهمترين خانواده زير راسته مسكو مورفا كه آفت گياهان زينتي بوده خانواده آگرومايزده ( Agromyzidae) است كه تحت نام ليف ماينرز (Leaf miners) يا مينوز نام برده ميشود. مراحل لاروي اين دوبالان در داخل پارانشيم برگ سپري ميشود و تخمهاي خودشان را در داخل بافت گياهان مختلف قرار ميدهند، و لارو آنها در داخل پارنشيم برگ بين اپيدرم پشتي و اپيدرم زيرين تونل و گالريهايي بشكل‌هاي مختلف ايجاد ميكنند. در تراكمهاي بالا در روي هر برگ ممكن است حدود 20 لارو بتوانند رشد و نمو بكند.
از ديگر خانواده هاي راسته مسكومورفا خانواده تفراتيده (Tephritidae) است كه گونههاي مختلف آن مثل سراتيتس كاپيتاتا (Ceratitis capitata) و رائگوليتيس پومونلا (Rhagoletis pomonella) از آفات مهم درختان ميوه به حساب ميآيند.
همچنين خانواده آنتوميليده ( Anthomyliidae) است كه تعدادي از گونههاي آن از گياهان تغذيه ميكنند. خانواده ساركوفاژيده ( Sarcophagidae) و كاليفوريده ( Calliphoridae) نقش تميز كننده محيط را بعهده دارند. تعدادي از گونههاي خانواده كاليفوريده در روي احشام (مثل گاو و گوسفند) ايجاد بيماري‌هايي ميكنند كه در مواردي منجر به مرگ آنها ميشود، لذا براي كنترل آنها در كشورهاي آمريكايي از روش عقيم كردن نرها و رهاسازي آنها استفاده شده است كه نتايج خوبي به همراه داشته است.
خانواده تاكينيده ( Tachinidae) از ديگر خانوادههاي مهم زير راسته مسكومورفا است كه همه گونههاي آنها بدون استثناء پارازيت گروه‌هاي مختلف حشرات مثل لارو پروانهها بشمار مي روند.
خانواده ديگر اين زير راسته اواستريده ( Oestridae) است كه مثل خانواده تابانيده پارازيت چهارپايان اهلي ميباشد.
منبع: کشاورز تنها